مفهموم پرایس ایمپکت چیست؟ – آکادمی پرشیا بلاکچین

جهت استفاده از سیستم‌های مالی جدید در دنیای کریپتو از جمله صرافی‌های غیر‌متمرکز (DEX)، باید با اتفاقاتی که در حین انجام معامله در این پلتفرم‌ها ممکن است برای دارایی‌هایمان بیافتد، آشنا شویم. در صورتی که  شما علاقه‌مند به استفاده از صرافی‌های غیر‌متمرکز باشید، حتما با عبارت Price Impact مواجه شده‌اید. در واقع پرایس ایمپکت تفاوت بین قیمت فعلی بازار و قیمتی است که هنگام سواپ در یک صرافی غیر‌متمرکز پرداخت می‌شود. این اتفاق در دکس‌ها و به دلیل بر هم خوردن تناسب نقدینگی موجود در استخر‌هایشان و تغییر قیمت‌های ناگهانی در یک توکن اتفاق می‌افتد. 

پرایس ایمپکت چیست؟

دیفای می‌تواند تجربه‌ای  هیجان‌انگیز برای افرادی باشد که تا‌کنون به بازار‌های مالی دسترسی نداشته‌اند. اما افرادی که بدون داشتن دانش کافی به انجام فعالیت در این حوزه می‌پردازند، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند که دارایی آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. به طور کلی Price Impact در دکس‌ها اتفاق می‌افتد و علت آن نیز نحوه کار دکس‌ها است که با بازار‌ساز‌های خودکار یا AMMها گره خورده است. نحوه کار AMMها به این شکل است که از فرمول‌های ریاضی برای تعیین قیمت یک توکن استفاده می‌کنند و معاملات در آن‌ها با قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. در دکس‌ها هیچ‌گونه سفارش خرید و فروش وجود ندارد و قرارداد هوشمند به عنوان خریدار در تراکنش عمل می‌کند. معمولا در استخرهای نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز، از نسبت‌های معادل (یک به یک) استفاده می‌شود. این امر باعث می‌شود با خرید یا فروش یک توکن، این تعادل در استخرهای دکس‌ها به هم بخورد و DEX برای حفظ این تعادل از Price Impact استفاده کند. در ادامه با مثالی این موضوع را تشریح می‌کنیم.

فرض کنید توکنی را از بین توکن‌های مختلف انتخاب کرده‌ایم و قصد خرید و سرمایه‌گذاری در آن را به میزان ۱۰۰ دلار داریم. قیمت هر توکن ۰.۰۱ دلار است و ما در این قیمت اقدام به خرید این توکن می‌کنیم و پس از انجام خرید ما ۱۰.۰۰۰ عدد از این توکن را در اختیار داریم. سپس قیمت این توکن به طور ناگهانی بالا می‌رود و قیمت هر واحد از آن به ۰.۱ دلار می‌رسد، اکنون سرمایه‌گذاری ۱۰۰ دلاری ما تبدیل به یک سرمایه ۱۰۰۰ دلاری شده و ما قصد نقد کردن آن را داریم. آن را به یکی از صرافی‌های‌ غیر‌متمرکز انتقال داده و به اتر تبدیل می‌کنیم؛ اما پس از دریافت کوین اتر خود، متوجه می‌شویم که به جای ۱۰۰۰ دلار ۲۰۰ دلار اتر دریافت کرده‌ایم. در اینجا متعجب می‌شویم که چه اتفاقی برای ۸۰۰ دلار باقی‌مانده ما افتاده است؟ آیا قیمت توکن را اشتباه دیدیم؟ یا شاید کارمزد شبکه بسیار بالا بوده است؟ هیچ کدام از این موارد باعث این اتفاق نشده‌اند و در واقع فروش یکجای همین ۱۰.۰۰۰ توکن بوده، که باعث شده ما دچار پرایس ایمپکت یا «تاثیر قیمت» شویم.

این اتفاق زمانی می‌افتد که نقدینگی موجود در استخر دکسی که در آن اقدام به Swap کرده‌ایم، کم باشد. شاید این اتفاق به نظر یک نوع کلاه‌برداری به نظر برسد اما، این اتفاق در بازارهای‌ مالی سنتی نیز می‌افتد. در این بازار‌ها نیز اگر معامله‌ای با حجم بالا انجام دهید، تا جایی که صرافی موجودی داشته باشد، معامله را با همان قیمت درخواستی خودتان انجام می‌دهد؛ اما پس از آن هر آنچه از معامله شما باقی می‌ماند، با حداقل قیمت انجام می‌شود.

در حقیقت این مفهوم دقیقا مفهوم عرضه و تقاضا است؛ اگر در استخری که ما اقدام به فروش ۱۰.۰۰۰ توکن خود کرده‌ایم فقط ۱۰۰.۰۰۰ عدد از این توکن وجود داشته باشد، در یک لحظه عرضه بر تقاضا و یا تقاضا بر عرضه پیشی می‌گیرد و باعث افت یا افزایش قیمت این دارایی می‌شود. به طور کلی، دلیل رخ دادن این موضوع به دلیل عدم معامله گسترده این توکن توسط افراد در DEXهای مختلف است.

لازم است بدانید که این اتفاق فقط در حالت فروش توکن رخ نمی‌دهد و ممکن است برای خرید یک توکن نیز با این اتفاق روبرو شوید؛ برای مثال اگر قصد خرید ۲۰ درصد از دارایی‌های یک توکن در یک استخر را داشته باشید، Dex قیمت آن‌ را به طور خودکار افزایش می‌دهد و شما مبلغ بالاتری نسبت به قیمت واقعی آن توکن را برای خرید آن می‌پردازید. می‌توان گفت پرایس ایمپکت یک نوع سازوکار برای جلوگیری از رفتار نهنگ‌ها برای بر هم زدن تعادل در استخر DEXها نیز هست. حجم سرمایه نهنگ‌ها بسیار بالاست و هنگامی که به برای تبدیل دارایی‌های خود به دکس‌ها مراجعه می‌کنند، باعث بر هم خوردن تعادل در استخر دکس‌ها می‌شوند. DEXها برای جلوگیری از بر هم خوردن تعادل در استخر‌هایشان قیمت توکنی که نهنگ‌ها قصد تبدیل آن‌ را دارند، به قدری بالا می‌برند تا انجام این معامله برای آن‌ها صرفه اقتصادی نداشته باشد و از انجام آن صرف نظر کنند.

پرایس ایمپکت چگونه کار می‌کند؟
پرایس ایمپکت به دلیل مدل قیمت‌گذاری در صرافی‌های غیر‌متمرکز رخ می‌دهد. با تغییر نسبت دارایی‌های استخرهای موجود در یک دکس، عرضه یک توکن افزایش می‌یابد و عرضه توکن دیگر کاهش پیدا می‌کند. این امر باعث می‌شود توکنی که موجودی آن کم شده است، افزایش قیمت پیدا کند. هر چه نسبت تعادل دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی دکس‌ها بیشتر تغییر کند، نوسانات قیمت‌ها در آن‌ بیشتر متاثر می‌شود و این تغییرات در استخرهایی که حجم نقدینگی کمتری دارند، به نسبت استخرهایی که حجم نقدینگی در آن‌ها زیاد است، بسیار بیشتر خواهد بود.

فرض کنید در یک استخر نقدینگی ۱۰۰۰ کوین اتر و ۲.۰۰۰.۰۰۰ دلار توکن تتر موجود است و قیمت هر واحد اتر برابر با ۲۰۰۰ دلار است. در این استخر، نسبت تعادل بین کوین اتر و تتر به‌صورت ۵۰ به ۵۰ برقرار است.

تبادل ۱۰.۰۰۰ واحد تتر با اتر در این استخر، باعث می‌شود که تعادل این استخر به میزان ۰.۴۸ درصد به هم بخورد که به این درصد، پرایس ایمپکت گفته می‌شود و قیمت خرید اتر برای فردی که این سواپ را انجام می‌دهد، برابر می‌شود با قیمت اتر * ۰.۴۸ درصد که برابر است با ۲۰۰۹.۶۴ دلار؛ یعنی کاربر برای خرید هر واحد اتر، باید ۹.۶۴ دلار بیشتر از قیمت بازار اتر، پرداخت کند.

حال در صورتی که بخواهیم ۱۰۰.۰۰۰ دلار از این استخر اتر خریداری کنیم، پرایس ایمپکت به ۴.۹۹ درصد و قیمت هر واحد اتر برای ما ۲۰۹۹.۹۵۱ دلار محاسبه می‌شود. دلیل این‌که ما نمی‌توانیم ETH خود را با نرخ بازار در دکس‌ها مبادله کنیم، این است که اگر مثلا اقدام به سواپ ۲.۰۰۰.۰۰۰ دلار USDT با ETH در این استخر کنیم، کل اتر این استخر خالی شده و فقط ۴.۰۰۰.۰۰۰ دلار تتر باقی می‌ماند.

نحوه محاسبه Price Impact:

در ابتدا باید بگوییم، برخی از دکس‌ها ممکن است فرمول پیچیده‌تری برای Price Impact یا ضرر‌ناپایدار (Impermanent Loss) داشته باشند. این روش رایج‌ترین و ساده‌ترین راه محاسبه این مکانیزم است.

فرمول محاسبه بدین شرح است:

نرخ تعادل استخر= اندازه استخر توکن اول * اندازه استخر توکن دوم؛ این عدد باید قبل و بعد از انجام تبادل ثابت باشد.